AUTOR ČLANKA
Emeritus prof. dr. Zehra Dizdarević
specijalista pulmolog i alergologOrdinacija "Prof. dr. sci. med. Zehra Dizdarević" Biografija
 
 
Upotreba lista duhana u svrhu stvaranja zadovoljenja nikotinske zavisnosti predstavili su američki domoroci još Kolumbu i od tada se brzo proširila Evropom. Upotreba duhana u obliku cigareta je fenomen predominantno vezan za 20. vijek, kao što je i epidemija bolesti uzrokovane ovim oblikom duhana.

Nikotin je osnovni sastojak duhana odgovoran za njegov "zavisnički" karakter.

Pušaći zavisnici regulišu svoj unos nikotina i nivo nikotina u krvi podešavajući učestalost i intenzitet upotrebe duhana kako bi postigli željene psihoaktivne efekte i izbjegli apstinencijalnu krizu.

Nezapaljeni duhan sadrži nikotin i kancerogene, te druge toksine koji mogu da uzrokuju bolesti desni i rak usne šupljine.

Kada se duhan zapali, dim koji se stvara sadrži osim nikotina, ugljen monoksid i više od 4.000 drugih sastojaka koji su rezultat isparavanja, pirolize i pirosinteze duhana i različitih hemijskih aditiva, koji se koriste u proizvodnji duhana.

Dim se sastoji od finog aerosola čije partikule se predominantno nagomilavaju u vazdušnom putu i plućnim alveolama, kao i gasovite isparljive frakcije.

Najveći dio toksičnosti i kancerogenih supstanci dima sadržan je u aerosol fazi koja sadrži veliki broj toksičnih sastojaka i više od 40 kancerogena.

Ostatak aerosol partikula, pošto se izdvoji nikotin i vlaga, čini katran.

Gasovita faza sadrži ugljenmonoksid, iritanse disanja i ciliotoksine, kao i mnoge isparljive sastojke koji daju spcifični miris dimu cigareta.

Alkalni Ph duhana, koji se koristi za lulu i cigare, omogućuje dovoljnu apsorpciju nikotina preko oralne /usne sluznice, kako bi zavisnik zadovoljio svoju potrebu za ovom drogom.

Zbog toga se pušaći koji koriste lule i cigarete trude da ne inhaliraju dim u pluća, izlažući na taj način gornje disajne puteve toksinima i kanceogenima, što povećava nivo oboljevanja. 

Kiseli Ph dima koji se stvara iz duhana u cigaretama dramatično smanjuje apsorpciju nikotina u ustima i uslovljava inhalaciju dima na većoj površini pluća, kako bi se apsorbovao nikotin u količini dovoljnoj da zadovolji zavisnost pušaća.

Upotreba duhana u obliku cigareta koji rezultuju pojačanim nagomilavanjem dima u plućima, izazvala je epidemiju bolesti srca, pluća, karcinom pluća, koji sada dominira među bolestima koje su uslovljene konzumiranjem duhana. 

Manifestacije bolesti uslovljene pušenjem cigareta 

Preko 400.000 osoba prije vremena  umiru svake godine u SAD zbog konzumiranja cigareta, što predstavlja jedan na svakih pet smrtnih slučajeva u SAD. Približno 40 posto pušaća će prije vremena umrijeti ukoliko se na vrijeme ne odvikne od pušenja.

Pušenje cigareta uzrokuje slijedeće bolesti:

Koronarna bolest/cerebrovaskularna bolest, Aneurizme aorte, bolesti perifernih krvnih sudova, hronična opstruktivna bolest pluća; raka: usana, usne šupljine, ezpfagusa, pankreasa, laringsa, pluća, bubrega, mokračne bešike, mokračnih puteva 

Komplikacije u trudnoći: perinatalne komplikacije, mala težina kod rođenja. 

Pušaći su skloniji razvoju ateroskleroze, kako velikih tako i malih krvnih sudova u poređenju s nepušaćima. 

Može se reći da približno 90 posto bolesti perifernih krvnih sudova u populaciji, koji nemaju dijabetes, uslovljeno je pušenjem. Kao što je i 50 posto aortnih aneurizama, također, uslovljeno pušenjem, 20-30 posto bolesti koronarnih arterija i oko 10 posto okluzivne cerebrovaskularne bolesti nastaje usljed pušenja. 

Postoji interreakcija pušenja i drugih riziko faktora za nastanak kardijalne bolesti, u tom smislu da je veći rizik oboljevanja kod pušaća. Pušenje povećava i mogućnost nastanka infarkta miokarda i iznenadne kardijalne smrti, tako što favorizuje agregaciju trombocita i vaskularnu okluziju.

Prestanak pušenja smanjuje rizik od nastanka novog infarkta miokarda ili smrt usljed koronarne bolesti.